Tussen 1872 en 1900 speelden met name de onderhoudskosten het bestuur parten. Telkens weer moest men geldleningen aangaan. Gelukkig wist men te overleven.
Na 1900 kwam de weg pas echt tot bloei. Het gebruik van de weg nam sterk toe door de ontwikkeling van de industrie in de regio. In die periode werd de weg breder gemaakt.
Omdat de tolheffing op rijkswegen al in 1900 was afgeschaft, nam het verzet tegen betaald gebruik van de HEK toe. Nadat er toezeggingen waren ontvangen van het rijk en de provincie om bij te dragen in de kosten, werd de tolheffing op 1 januari 1930 beëindigd.
In 1994 kwam er een definitief einde aan bijna 140 jaar wegschap. De weg werd verdeeld tussen de provincie Gelderland en de gemeenten. Een verrekeningsinstituut zal zolang nodig zorg dragen voor een correcte afwikkeling van de financiën. Daarna resten alleen nog het archief en de bronzen kunstwerken in de diverse gemeenten, die een blijvende herdenking zullen zijn aan de goede samenwerking. (Voor een historisch overzicht van de geschiedenis van dit wegschap en haar bestuurders wordt verwezen naar het in 1993 verschenen boekje "Eischt een bon".)
Tot aan het eind van de 19e eeuw werd het archief d.m.v. een inventaris enigszins toegankelijk gehouden. * In de 20e eeuw gebeurde dat helaas niet meer. De oudere stukken die men niet meer nodig had voor de dagelijkse gang van zaken, werden grotendeels in de serie ingekomen stukken per jaar opgeborgen. Dit maakte waarschijnlijk het terugzoeken naar bepaalde onderwerpen niet gemakkelijk. Pas in de jaren '70 van de 20e eeuw ging men, gedwongen door de enorme hoeveelheden papier die de diverse overheden en instellingen begonnen te produceren, langzaam over tot het invoeren van dossiers op onderwerpen, waarmee de toegankelijkheid beter werd.
Het archief werd de eerste decennia in ijzeren kisten bewaard. * Toen het duidelijk begon te worden dat het wegschap zou worden opgeheven, besloot het bestuur, gelukkig, om het gehele archief te laten inventariseren, zodat ook in de toekomst onderzoekers van verschillende discipline's hun weg kunnen vinden in het best bewaarde kunstwegarchief in het oosten van het land.
Enkele belangrijke series zoals de begrotingen en de rekeningen waren niet compleet. Ze werden deels aangevuld met exemplaren die zich in de serie "ingekomen stukken" bevonden. Vaak zaten hier zelfs de door Gedeputeerde Staten van Gelderland goedgekeurde exemplaren in. Ditzelfde geldt voor de begrotingswijzigingen. Ook hierna waren de series nog niet volledig. Gelukkig bevonden zich in de archieven van de gemeenten Zelhem en Hengelo nog deels complete series waaruit de ontbrekende jaren gehaald konden worden. De serie kasboeken was ook niet volledig, met name de eerste decennia ontbraken volledig. Om nog onduidelijke reden bevonden zich te Hengelo (G) zeven kasboeken die het hiaat opvulden. Zeer waarschijnlijk zijn in het verkleden deze originele boeken te Hengelo verzeild geraakt. *
De serie ingekomen stukken bevatte veel materiaal dat vernietigd kon worden.
Vernietigd werden de vele dubbele exemplaren van de begrotingen, begrotingswijzigingen en de rekeningen, de bijlagen bij de rekening, bestekken en voorwaarden die in veelvoud voorradig waren, schadegevallen en de afwikkeling daarvan, benoemingen van de leden van de Raad van Bestuur door de diverse gemeenten, stukken behorende bij vervallen geldleningen, stukken betreffende het leggen van leidingen door de PTT, GAMOG en WOG, offertes, infobulletins van Binnenlandse Zaken en de Provincie, en recentere sollicitatiebrieven. De sollicitatiebrieven uit de beginjaren zijn bewaard omdat ze een aardig beeld geven van het schrijven van dit soort brieven in de 19e eeuw.
Voor een vergelijking met archieven van andere wegschappen wordt verwezen naar het archief van de Zutphen-Emmerikse Kunstweg, dat zich in het stadsarchief van de gemeente Zutphen bevindt. Het beslaat enkele strekkende meters en heeft een zeer beknopte plaatsingslijst. Verder bevinden zich in het archief van de gemeente Enschede nog enkele stukken (slechts 0,12 strekkende meter!!) betreffende de Commissie voor de kunstweg van Enschede naar de Gelderse grens (Haaksbergen) over de periode 1852-1889. Het bevat een deel van de notulen (1872-1883), enkele ingekomen stukken (1872-1889), een register op de uitgegane stukken (1852-1889) en de jaarrekeningen van 1860 - 1900.
Kenmerken
Information obtained from our archives can not be used without crediting the source and our archive must be mentioned at least once in full without abbreviations.
VOLLEDIG/Full:
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Doetinchem. Toegang 0674 Hummelo-Enschedese Kunstweg, 1856-1995
VERKORT/Thereafter:
NL-DtcSARA 0674