Streektaal/streekcultuur
Het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) richt zich op de streektaal, -cultuur en -historie van de Achterhoek én Liemers. Door middel van het organiseren van en participeren in activiteiten wil het Erfgoedcentrum de streektaal, de regionale identiteit en de eigenheid van de Achterhoek én Liemers helder in beeld brengen en stimuleren, bij voorkeur in samenwerking met andere betrokken partijen/organisaties. Daarvoor worden een aantal activiteiten ontplooid, waaronder:
Wiesneus
Wiesneus is een streektaalles voor groep 5 en 6 van de basisschool. In een uur tijd maken kinderen op speelse wijze kennis met de Achterhoekse streektaal. Bij de les hoort het magazine Wiesneus, met daarin verhalen, liedjes, een puzzel, kleurplaat, strips en nog veel meer, allemaal in het Achterhooks! De Wiesneus-lessen worden verzorgd door medewerkers van de Bibliotheken in de Achterhoek. Daar kunnen scholen zich ook aanmelden voor de streektaalles. Lees hier meer over Wiesneus.
Lespakket Van Old naor Jong: Achterhooks
In 2022 heeft het ECAL, samen met de Rijks Universiteit Groningen (RUG), de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) en de Feestfabriek, organisator van de Zwarte Cross, een nieuw Achterhooks lesprogramma voor de hoogste klassen van de basisschool ontwikkeld. In tien wekelijkse lessen doen de leerlingen onderzoek naar de Achterhoekse taal en de vele varianten. Ook spelen ze levels in de bijbehorende app, kijken filmpjes van Zwarte Cross tv en lezen kleuters voor uit Tante Rikies onmundig mooie verhalenboek. Scholen kunnen het lespakket gratis aanvragen! Klik hier voor meer informatie.
Cursus Achterhoeks
Onder het mom 'Wat je van de Achterhoek moet weten' organiseert het Erfgoedcentrum de Cursus Achterhoeks voor volwassenen. Dit is een serie van zes avondcolleges voor mensen die in de Achterhoek of Liemers (komen) wonen en werken en inzicht willen krijgen in de streekgebonden samenleving vanuit historisch, economisch, cultureel en sociologisch perspectief. De colleges worden gegeven door erkende autoriteiten op hun vakgebied. Klik hier voor meer informatie of neem contact met ons op.
Symposium / Streektaal in de zorg
Streektaal in de zorg is in 2022 een belangrijk thema voor Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers. Voor veel mensen in een verzorgingstehuis is het een enorme meerwaarde als ze in streektaal worden aangesproken. Er moet dus meer 'plat woddn epraot' in de zorg. Daarom bracht ECAL het zorgzakboek 'Eerste Hulp bi-j Plat Praoten' uit. Ook zijn er een lesprogramma en 'on-the-job' workshops plat praoten ontwikkeld voor zorgstudenten en zorgmedewerkers.
Op vrijdagmiddag 11 november 2022 was er een groot symposium over streektaal in de zorg, dit vond plaats bij het Graafschap College in Doetinchem. Aan tafel bij Frans Miggelbrink en taalkundige Leonie Cornips concludeerden (ervarings)deskundigen uit de zorg, het onderwijs en zorgmanagement dat streektaal in de zorg niet geneest, maor wal better vuul. En het dus de moeite waard is om hier vol op in te zetten. Kijk hier voor meer info over het Symposium Streektaal in de zorg.
Waeke van het Achterhookse en Liemerse book / Beste Boek
Jaarlijks organiseert het Erfgoedcentrum samen met de Dialectkring Achterhoek en Liemers en de St. Streektaalvrienden Lochem de Verkiezing Beste Boek Achterhoek en Liemers en de daaraan gekoppelde 'Waeke van het Achterhookse en Liemerse book' (waarbij het cadeauboek Flonkergood wordt uitgegeven). Doel van dit evenement en de verkiezing is promotie van verschenen publicaties uit en over de streek (Achterhoek en Liemers) en ook bedoeld als stimulans voor de productie van boeken over de streek. Lees hier meer over de Week van het Achterhoekse en Liemerse Boek in 2023. Neem contact met ons op voor meer informatie.
Het WALD
Vanaf de oprichting van het Staring Instituut wordt er gewerkt aan het WALD (Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten). Het WALD is een systematisch woordenboek. De WALD-spelling is vastgesteld toen de plannen tot het maken van het Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten (WALD) gerealiseerd konden worden. Het is dus een spelling, die gebruikt wordt in dat Woordenboek. Maar de WALD-spelling is zodanig ontworpen, dat zij ook voor verhalen in het dialect kan worden gebruikt.
De WALD-woordenboeken zijn doorzoekbaar: Direct zoeken in de woordenboeken.
Zie voor meer informatie WALD woordenboeken.
Streektaalfestival Plat Gespöld
Jaarlijks organiseert het Erfgoedcentrum samen met de Dialectkring Achterhoek en Liemers en de St. Streektaalvrienden Lochem het streektaalmuziekfestival Plat Gespöld. Tijdens dit festival wordt ook de winnaar bekend gemaakt van de Gelderse Kleiroze: een prijs voor het 'haevigste streektaalliedje'. Meer informatie is te vinden op Plat Gespold (ecal.nu), of neem eens een kijkje op de facebookpagina van Plat Gespöld.
Stimuleringsfonds Nedersaksisch
Het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers focust zich vanaf 2021 extra op het onder de aandacht brengen en houden van streektaal en regionale identiteit. Er is bovendien een subsidiepot van 25.000 euro beschikbaar voor kleine lokale en regionale initiatieven die bijdragen aan het gebruik en behoud van het Nedersaksisch in Gelderland (Achterhoek en noordoost Veluwe). Dus wil je een boek uitbrengen of toneelstuk spelen in streektaal, een muziekvoorstelling of lezing organiseren in het Nedersaksisch of heb je een ander idee op streektaalgebied? Kijk hier of het initiatief in aanmerking komt voor subsidie uit het Stimuleringsfonds Nedersaksisch.
Platform Nedersaksisch
Hoe uniek is het dat noordoost Nederland niet alleen zijn eigen Nedersaksische streektalen heeft, maar ook zijn eigen cultuur, geschiedenis, gebruiken en mentaliteit? Daar moeten we zuinig op zijn en er nog meer mensen van laten genieten. Precies daarvoor is Platform Nedersaksisch opgericht: om te inspireren, te motiveren en te verbinden. Lees hier meer over het Platform Nedersaksisch.
Boezewind
Boezewind is een beweging waar iedereen in de Achterhoek en Liemers die de streektaal een warm hart toedraagt zich bij aan kan sluiten. Doel is het aanjagen, motiveren, bedenken en ondersteunen van acties van organisaties en verenigingen die het behoud en het uitdragen van deze streektaal stimuleren. Daarnaast wil Boezewind bijdragen in het leggen van verbindingen tussen organisaties en personen die zich met de streektaal bezighouden. Zie voor meer informatie de facebookpagina van Boezewind.
Oost-Gelders Streektaaldictee
De werkgroep Streektaaldictee had als doel jaarlijks een streekdictee te organiseren voor streektaalliefhebbers. Deze jaarlijkse pennenstrijd vond in de periode van 2007 tot en met 2021 dertien keer plaats en daarbij werd steeds getest hoe het staat met de kennis en beheersing van de dialecten van Oost-Gelderland. Klik hier voor meer informatie over de laatste editie van 2021. De organiserende werkgroep besloot onlangs dat het dictee in de huidige vorm zal ophouden te bestaan. Er wordt gekeken naar een vervangend evenement, dat ook een jongere doelgroep aantrekt.
OER
Oer, cultuurhistorisch tijdschrift voor Achterhoek en Liemers, is een kwartaaluitgave van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Regionaal Archief Zutphen en Waterschap Rijn en IJssel. Lees hier meer over de laatste uitgave en het aanvragen van een abonnement.
Mr. H.J. Steenbergen-Stichting
De Mr. Steenbergen-Stichting is een uitgeverij, gelieerd aan het Erfgoedcentrum. Zij geeft jaarlijks het Jaarboek Achterhoek en Liemers en de Achterhoekse Almanak uit. Daarnaast worden er diverse publicaties uitgegeven met betrekking tot de cultuur-historie van de regio, al dan niet in de streektaal. De Mr. Steenbergen-Stichting verkoopt deze en ook niet zelf uitgegeven streekboeken aan particulieren en boekhandels in de regio. De boeken zijn te koop op de studiezaal van het Erfgoedcentrum, op speciale boekverkoopdagen (zie agenda) en via de website www.achterhoekseboeken.nl.
Poparchief Achterhoek en Liemers
Onze regio kent een rijke popgeschiedenis. Maar ook op dialectgebied zijn er de afgelopen tientallen jaren mooie liedjes gemaakt. De afgelopen 13,5 jaar heeft het Poparchief Achterhoek en Liemers (PAL) een digitaal archief opgebouwd, waarin het muzikale verleden van de streek is opgeslagen. De collectie van het Poparchief is te raadplegen bij het Erfgoedcentrum: archief Poparchief.
