De herkomst van het bidprentje

Het bidprentje is van oudsher een rooms-katholiek traditie. Het is het prentje dat wordt uitgereikt bij een begrafenis als herinnering aan de overledene. Het wordt daarom ook wel doods- of dodenprentje of gedachtenisprentje genoemd. Het bidprentje is afkomstig uit de Nederlanden, d.w.z. het huidige Nederland en België. De eerste exemplaren komen uit laat 16e eeuwse Antwerpen met afbeeldingen uit het Oude of Nieuwe Testament. Het waren vooral priesters en kloosterlingen die deze eerste bidprentjes lieten maken. Op de achterkant werd de naam van de overledene geschreven met meestal een gebed of een tekst uit de Bijbel erbij. Onder het plaatje werd, in het Latijn, Frans of Nederlands, een tekst geplaatst . Op veel prentjes stond R.I.P.(=Requiescat in Pace) of in het Nederlands “dat Hij/Zij moge rusten in vrede” Op de achterkant stond dan “Bid voor de Ziel van Zaliger” gevolgd door de naam, de plaats en de leeftijd van de overledene en tenslotte een tekst uit de bijbel die op een of andere manier paste bij de overledene.

Eind 18e eeuw kregen de rijke gelovigen en priesters al een bidprentje. Na 1850 werd het uitgeven van prentjes voor overledenen ook voor andere groepen mensen betaalbaar. Dit kwam vooral doordat de grondstoffen en de druktechniek goedkoper werden.

De teksten op het bidprentje

In de beginperiode werden naast de naam van de overledene alleen de leeftijd, overlijdensdatum en plaats van overlijden op het prentje vermeld. Men voegde hier later meer gegevens aan toe, zoals: de begraafplaats, de geboortedatum en de geboorteplaats. Soms werden bij personen van enig aanzien de maatschappelijke functies en lidmaatschappen van maatschappelijke organisaties vermeld. Bij geestelijken en religieuzen werd vermeld waar en wanneer zij bepaalde functies hadden vervuld.

Een bepaalde mate van ontkerkelijking zien we gedurende de 20e eeuw ook in de bidprentjes terug. De bijbelteksten, die lange tijd onder de naam en sterfdatum gebruikelijk waren, werden geleidelijk aan vervangen door een kort levensbericht van de overledene. Eind 19e eeuw verschijnt voor het eerst een foto van de overledene op de voorkant van het bidprentje. De laatste decennia van de 20e eeuw worden ook nogal eens gedichten, songteksten of stukjes proza op de bidprentjes geplaatst. Aan het eind van de 20e eeuw werd dit levensbericht een uitgebreid verhaal. Voor een onderzoeker zijn dergelijke verhalen en een foto van de overledene zeer waardevol.

Onderzoek in bidprentjes

Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers heeft een verzameling van ruim 1200 bidprentjes, niet alleen uit de regio, maar ook van daarbuiten. De gegevens op de bidprentjes zijn door middel van een database toegankelijk. Bovendien zijn alle bidprentjes gescand en kun je de scans raadplegen vanuit de online database. Deze is online raadpleegbaar.