Voorgeschiedenis
In de 17e en 18e eeuw legde de handel op Deventer, Zutphen en Amsterdam een aantal Winterswijkse koopmansfamilies geen windeieren. De wagens met linnen, vleeswaren en hout brachten als retourvracht met name koloniale waren mee zoals tabak, koffie, thee en specerijen, die niet alleen in eigen woonplaats, maar ook in de Achterhoek en het aangrenzende Westfalen winstrijk werden doorverkocht. Sommige families gingen er toe over om hun kinderen of verwanten naar Holland te sturen als zaakwaarnemers en beheerders. De handel in koloniale waren vormde voor deze Winterswijkse notabelen zo'n belangrijke bron van inkomsten, dat ze in 1795 zelfs een Oosterse koopman met scheepsanker in het nieuwe plaatselijke gemeentewapen opnamen als symbool van welvaart! Helaas heeft dat wapen de neergang van de handel in koloniale waren ten gevolge van de Franse overheersing niet overleefd.
Meerdere generaties van de Winterswijkse familie Schutte waren actief in de textielnijverheid, via het Weversgilde of als linnenhandelaar. Men had medio 18e eeuw zelfs een eigen zeilschip in Amsterdam voor anker liggen en was door huwelijken verwant aan de plaatselijke familie Tenkink, die er pakhuizen bezat. Er ontstond aldus een familie- en handelsnetwerk, met o.a. ook notabele families als Abbinck, Ten Bengevoord, Hofkes en Ter Pelkwijk. Geld en goederen van de familie Schutte vererfden via de Winterswijkse rentenier Jan van Wullen op de kinderen van zijn dochter Wilhelmina Margaretha. Zij was in 1786 geschaakt door Derk Scholten, wiens voorzaten reeds handel in kruidenierswaren dreven in de Wooldstraat. Hun zoon Albert Scholten begon daar in 1820 de firma "De Hoop", genoemd naar het schip van zijn voorouders Schutte (uithangbord coll. museum Freriks, Wtw). De afbeelding sierde als logo ook de winkelzakken (inv.nr. 236). Alberts zoon Willem Jan nam de familienaam Van Wullen Scholten aan. Hij vestigde zich te Wesel (D), werd suikerfabrikant en stamvader van de Duitse familietak.

In 1834 werd de Winterswijkse firma uitgebreid met een afdeling textielwaren. Alberts opvolger Johannes Arnoldus ging tenslotte in 1881 geheel op manufacturen over. Ook de familie Scholten behoorde tot een uitgebreid netwerk van notabele handels- en familierelaties in de Achterhoek (Neede: Ten Hoopen, Ter Weeme; Eibergen: Smits; Groenlo: Lasonder, Huiskes; Wisch: Aalbers, Huender; Dinxperlo: Boland). Laatste naamdragers van deze familietak waren Albert jr.'s kinderen Johannes Arnoldus jr. en Harmina Margaretha, die resp. in 1973 en 1977 overleden.

Zie o.a.: Siebel, H. Die Familien van Wullen, Schutte, Scholten und Van Wullen Scholten, unsere Vorfahren aus dem Westmunsterland und den Niederlanden etc. Essen 2002;
Hoopen, A. ten. Genealogie Ten Hoopen dl 1 t/m 5 en Slot. Eindhoven 1987; verschenen in "Old Nee", uitg. Oudheidk. ver. Neede;
Voortwisch, J.B. te. Winterswijk onder het vergrootglas etc. 1500-1750. Aalten 2005/"07.

Het archief
Aangezien Derk uit zijn drie huwelijken vele kinderen had, zijn er weinig persoonlijke stukken van hem in dit bestand aanwezig; van zijn zoon Albert en diens nazaten des te meer. Het moederlijk erfdeel van Derks kinderen uit het eerste huwelijk omvatte ook de familiestukken Schutte en Van Wullen, die wsch. deels bij de meerderjarigheid van deze kinderen, deels na het overlijden van hun verwanten Van Wullen in het archief zijn opgenomen. Iedere generatie heeft uiteraard door vererving, aan- en verkoop het hare toegevoegd of verwijderd. Zo zijn bv. archivalia terecht gekomen bij de Winterswijkse familie Hesselink, zie archief Grooters-Hesselink inv.nrs. 10, 34, 35, 36, 38 (Schutte), 10, 14 (Van Wullen), 10, 11, 14, 19, 25, 26, 37, 88 (Scholten). In 1883 is een begin gemaakt met de inventarisatie door de jongoverleden Hendrik Frans Scholten. Door hem beschreven stukken zijn gemerkt HFS. Zijn verdienste is vooral het vastleggen van mondeling overgeleverde familiegeschiedenis en de samenstelling van genealogische overzichten.

Het huidige bestand is voornamelijk overgeleverd via de generaties: III. Derk Scholten; IV-6. Albert Scholten sr.; V-1. Johannes Arnoldus Scholten sr.; VI-1. Albert Scholten jr.; VII-1. Johannes Arnoldus Scholten jr. Deze laatste mannelijke nazaat heeft het familiearchief nagelaten aan mevrouw H.J.M. Meijer, een kleindochter van zijn zuster Harmina Margaretha Heldt-Scholten. Zij heeft, om verdere versplintering te voorkomen, samen met haar moeder, mevrouw A.C. Meijer-Heldt, het familiearchief in 2001 overgedragen aan het Streekarchivariaat Regio Achterhoek. Het hoofdbestand is ingedeeld in zeven generaties Scholten, uitgaand van de oudste bekende voorvader, vermeld in 1762, en eindigend bij de laatste mannelijke nazaat, overleden in 1973. Behalve de reeds vermelde stukken van de families Schutte en Van Wullen zijn ook stukken betreffende de families Ten Hoopen en Ter Pelkwijk in het bestand aanwezig, afkomstig van Albert Scholten jr., als zaakwaarnemer voor familieleden Ten Hoopen, en van zijn echtgenote Johanna Catharina ten Hoopen, wier moeder een Ter Pelkwijk was. Voor deze aanverwante families is getracht de stamreeks weer te geven tot aan de persoon via wie de stukken op de Scholtens zijn vererfd. Waar van een generatie stukken ontbreken, zijn in de desbetreffende NB persoonlijke gegevens of verwijzingen opgenomen.
De stukken zijn merendeels per familie en per generatie gegroepeerd. Daarvan is afgeweken ten aanzien van sommige oude bezittingen, waarvan het beheer generaties lang in de familie is gebleven. Zie voor de firma en de boerderijen "Gribbroek" en "Ten Dolle" de rubriek "Voortgezet beheerde goederen". Van andere goederen resten soms slechts vermeldingen en zijn de retroacta door vererving of vervreemding verdwenen. Onder de "Stukken zonder aantoonbaar verband" zullen zich waarschijnlijk nog retroacta van dergelijke vervreemde of vererfde bezittingen bevinden.